دعا و شرائط استجابت آن و برخی ادعیة مأثوره منبع کتاب نشان از بی نشان ها شیخ حسنعلی نخودکی

ص: 405

دعا و شرائط استجابت آن و برخی ادعیة مأثوره

از رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم حدیث است که

: «ما من مسلم دعا الله تعالی بدعوة لیست فیها قطیعة رحم و لا استجلاب اثم الا اعطاه الله تعالی بها احدی خصال ثلث: اما ان یجعل له الدعوة و اما ان یذخرها له فی الاخرة و اما ان یرفع عنه مثلها من السوء.)

یعنی : «اگر مسلمانی از خداوند متعال خواهشی کند که مشتمل بر گسستن پیوندهای خانوادگی و جلب گناه و معصیت نباشد، حق تعالی به یکی از سه وجه زیر به آن دعا و خواهش ترتیب اثر خواهد داد: یا آنکه فورا دعایش را مستجاب می کند و خواسته اش را

بر می آورد و یا پاداش و اجری برای روز واپسینش میاندوزد و یا آنکه از بلاهای مشابه، وی را در امان و محفوظ می دارد.»

حضرت علی بن ابیطالب علیه السلام فرمود:

«لا تستحقروا دعوة احد فانه یستجاب للیهودی فیکم ولا یستجاب له فی نفسه.»

یعنی: «در دعای هیچ کس، به چشم حقارت منگرید، زیرا که خداوند متعال، دعای خیری را که یهودی در حق شما کند، مستجاب خواهد فرمود گرچه دعایی که در حق خویش کند، به هدف اجابت نخواهد رسید.»

از حضرت ابی عبدالله علیه السلام مروی است: «الدعاء یرد القضاء بعد ما ابرم ابراما فاکثر من الدعاء فانه مفتاح کل رحمة و نجاة کل حاجة و لا ینال ما عند الله الا بالدعاء و لیس باب یکثر قرعه الا یوشک أن یفتح»

یعنی: «دعا، موجب می شود که حتی قضاء محتوم الهی تغییر کند؛ پس بسیار دعاکن که دعا کلید هر رحمت و موجب حصول هر حاجت است. به مراحم حق تعالی، جز از طریق دعا نمی توان دست یافت و چنین است که هر دری را بسیار بکوبند، باز خواهد

شد.)

ص: 406

ملای رومی گوید:

تو دعا را سخت گیر و می شخول(1)

عاقبت برهاندت از دست غول

گفت پیغمبر که چون کوبی دری

عاقبت زان در برون آید سری

اینک بدان ای عزیز که دعا را نیز چون امور دیگر، آدابی است که با رعایت آن، به استجابت نزدیکتر می گردد. طهارت بدن از حدث و خبث و استعمال بوی خوش و تشرف به مساجد و بقاع متبرکه، دعا را به اجابت می رساند. نیز دادن صدقه به محتاجان و توجه به خانه خدا از آداب دیگر دعا است. کسی که دست به دعا بر می دارد، باید که به خداوند و حصول حاجت خود از سوی پروردگار عالم، حسن ظن داشته باشد و با تمام وجود و از عمق قلب خویش دعا کند و بوسیله روزه، اندرون از حرام، خالی دارد و توبه از گناهان را تجدید کند و در دعا اصرار ورزد و حاجت خویش، به زبان باز گوید و با خشوع و گریه، نیاز به درگاه بی نیاز برد و حاجت برادران اهل ایمان را مقدم دارد و دعای خود را با اسماء اعظم الهی همراه کند و از مدح و ثناء پروردگار خود فرو نگذارد و در آغاز و انجام دعای خود، بر محمد و دودمانش صلوات و درود فرستد که امیرالمؤمنین، علی علیه السلام فرمود: «کل دعاء محجوب عن السماء حتی یصلی علی محمد و آل محمد.» یعنی: «هیچ دعائی از زمین به آسمان اجابت فرا نرود مگر آنگه که خواننده بر محمد و آل او صلوات فرستد.)

در آداب استجابت دعا از امیرالمؤمنین علیه السلام منقول است که: «من قرء مائة آیة من القرآن من أی القرآن شاء ثم قال یا الله سبع مرات فلودعا علی الصخرة لقلعها انشاء الله.»

یعنی: «اگر کسی صد آیه از آیات قرآن را تلاوت کند و پس از آن هفت مرتبه «یا الله» بگوید، خواهد توانست که صخره های عظیم را به خواست خداوند از جای برکند.» در محضر مبارک حضرت امام صادق علیه السلام ، آیه شریفه «امن یجیب المضطر اذا دعاه و یکشف السوء(2) قرائت شد. کسی پرسید: چگونه است که دعای ما در

ص: 407

---

1- ١- شخولیدن بمعنی نعره و فریاد زدن است.

2- 2- قسمتی از آیه 12، سوره نمل، از قرآن مجید) یعنی: ... یا چه کسی خواهش بیچاره و مضطر را اجابت کرده ومشکل او را حل خواهد فرمود؟

پیشگاه پروردگار به هدف اجابت نمیرسد؟ امام فرمود: «لانکم تدعون من لا تعرفون و تسألون ما لا تفهمون، فالاضطرار عین الدین و کثرة الدعا مع العمی عن الله تعالی من علامة الخذلان. من لم یشهد ذلة نفسه و قلبه و سره تحت قدرة الله حکم علی الله بالسؤال

و ظن أن سؤاله دعاء والحکم علی الله من الجراءة علی الله.»

یعنی: «بدین سبب دعاهای شما مستجاب نمی شود که خدای را که در دعا می خوانید، نمی شناسید و نمی فهمید از او چه می طلبید. احساس بیچارگی و اضطرار بنده به خداوند خود، تمام دین است، ولی دعای بسیار با عدم معرفت نسبت به ذات باریتعالی، نشانه خواری است. کسی که ذلت خود را در برابر حق نمی بیند و به یقین نمیداند که قلب و ضمیرش تحت قدرت پروردگار است، با دعای خود، در حقیقت، به خداوند فرمان می دهد و تصور می کند که دعا می کند. این گونه دعا که در واقع، حکم و دستور به

خداوند جل جلاله است، جسارت و تجری در پیشگاه حق محسوب می شود.»

از همان امام روایت شده است که : «العبد اذا دعا الله تبارک و تعالی بنیة صادقة و قلب مخلص استجیب له بعد وفائه بعهد الله عز و جل و اذا دعا الله بغیر نیة و اخلاص لم یستجب له الیس الله یقول: «اوفوا بعهدی اوف بعهدکم...)(1) فمن وفی، و فی له.

یعنی : «هر گاه بنده با نیت پاک و قلب با اخلاص، خداوند تبارک و تعالی را به دعا بخواند و به عهد و پیمان خدا وفادار باشد، دعایش مستجاب می شود، لیکن اگر بدون این شرایط دعا کند، اجابت نخواهد شد. مگر خداوند متعال نفرمود: «به پیمان من وفادار

باشید تا من نیز وفادار پیمان شما باشم.» پس آن کس که به عهد خدا پایبند باشد، از سوی حق تعالی وفا خواهد دید.»

حضرت امام صادق علیه السلام فرمود: «ما من رجل ختم دعائه بقول «ماشاءالله الاقوة الا بالله. الا اجیبت حاجته و أن یمسح بیده وجهه و صدره و قال ایضا: أن فی کتاب امیرالمؤمنین علیه السلام: ان المدحة قبل المسألة فاذا دعوت الله عزوجل فمجدة فتقول: یا من هو اقرب الی من حبل الورید یا من یحول بین المرء و قلبه یا من هو بالمنظر الاعلی

ص: 408

---

1- 1- قسمتی از آیه 40، سوره بقره، از قرآن مجید) یعنی: به عهد من وفادار باشید تا به عهد شما وفا کنم...

یا من لیس کمثله شیء»..

یعنی: «احدی نیست که دعای خود را با جمله مبارکه «ما شاء الله لاقوة الا بالله» پایان دهد، مگر آنکه خداوند، حاجت او را روا فرماید. باید که پس از دعا دست بر رخسار و سینه خود بکشد و نیز امام فرمود: در کتاب امیرالمؤمنین علیه السلام نوشته است: پیش از دعا و عرض اجابت، باید که مدح و ثنای حضرت باری تعالی گزارد و بگوید «یا من هو اقرب الی من حبل الورید یا من یحول بین المرء و قلبه یا من هو بالمنظر الاعلی یا من لیس کمثله شیء.)

در حدیث نبوی است که: لایرد دعاء اوله بسم الله الرحمن الرحیم. یعنی: دعائی که با ذکر بسم الله الرحمن الرحیم آغاز شود، مردود نخواهد گشت.

و نیز از رسول خدا حدیث است که: «من قدم اربعین رجلا من اخوانه قبل أن یدعو لنفسه استجیب له فیهم و فی نفسه.)

یعنی : «هر کس که به هنگام دعا، چهل تن از برادران ایمانی خود را مقدم یاد کند، خواسته اش در باره خود و آن چهل تن، مستجاب خواهد گردید.)

از امیرالمؤمنین علیه السلام روایت شده است که فرمود: «اذا کانت لک الی الله حاجة فابدأ بمسألة الصلوة علی النبی ثم سل حاجتک فان الله تعالی اکرم من أن یسأل حاجتین فیقضی احدهما و یمنع الاخری.»

یعنی: «هر زمان که ترا به خداوند، حاجتی باشد، در آغاز دعای خود، برای رسول خدا صلوات و رحمت مسألت کن و پس از آن حاجت بخواه که خداوند کریمتر و بخشاینده تر از آن است که یک دعا و خواهش را اجابت فرماید و حاجت دیگر را روا نکند.

در کتاب کافی از امام جعفر صادق علیه السلام مروی است که:

اذا اراد احدکم أن لایسأل ربه شیئا الا اعطاه فلییأس من الناس کلهم و لا یکون له رجاء الأ عند الله فاذا علم الله عز و جل ذلک من قلبه لم یسأل الله شیئة الآ اعطاه.»

یعنی: «هر یک از شما بخواهید دعایش در پیشگاه حق تعالی اجابت شود، باید که خود را از همه مردمان و از کمک ایشان مأیوس و ناامید سازد و تنها دل و امید خود، در

ص: 409

خدای بندد. در چنین حال است که هر حاجتی، بنده از حضرت پروردگار بخواهد، به هدف اجابت خواهد رسید.»

گویند که به خط شهید قدس سره دیده شده است که: «دعا، در آن هنگام که مشتری و رأس الذنب مقرون باشند، مستجاب می گردد.»

از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم منقول است که:

من استعاذ بالله فی الیوم عشر مرات وکل الله تعالی به ملکة یذود عنه الشیطان»

یعنی: «هر کس که در روز، ده مرتبه به خداوند پناه برده و استعاذه به جای آورد، خداوند متعال، فرشته ای موکل فرماید تا شر شیطان را از او دور سازد.»

و از امیرالمؤمنین علیه السلام روایت شده است که:

کلمة «بسم الله» فاتقة للمرتوق و مسهلة للوعور و مجتة للشرور و شفاء لما فی الصدور و امان لیوم النشور.»

یعنی : «کلمه مبارکه «بسم الله الرحمن الرحیم » گشایش هر امر بسته و آسان کننده هر دشواری و سپر نگهدارنده و شفاء کدورت سینه ها است و امان است از ناراحتی های روز حشر »

بدان ای عزیز که مداومت بر ادعیه و اذکار ذیل، سالک را سودمند و نافع و برای رفع مشکلات مجرب است: به هنگام طلوع و غروب آفتاب، ده بار ذکر لا إله إلا الله وحده الأشریک له له الملک وله الحمد یحیی و یمی و یمیت و یخی و هو حی لایموث بیده الخیر و هو علی کل شی قذپژ» و ده مرتبه ذکر «آعود بالله السمیع العلیم من همزات الشیاطین و أعود بالله أن یحضرون إن الله هو السمیع العلیم.» بگویند و در موقع خفتن از قرائت آیات مبارکه کرسی و تسبیح حضرت زهرا علیها السلام که ذکر «شبحان الله» را بر الحمد لله، مقدم گویند، غفلت نگردد. بعد از هر نماز، آیة الکرسی و تسبیح حضرت زهرا و سه بار سوره «قل هو الله أحد» را تلاوت کنند و سپس سه مرتبه صلوات فرستاده و سه بار آیه کریمه رو من بنی الله یجعل له مخرجا و یزقه من حیث لا یحتسب ومن توکل علی الله فهو شبه إن الله بالغ أمره قد جعل الله لکل شی قدرا، را تکرار کنند. «من أراد أن یوفقه الله علی قبیح الاعمال ولا ینشر له دیوان فلیقرأ فی دبر کل

ص: 410

صلوة:

اللهم إن مر تک آزجی من عملی و إن رحمتک أوسع من نبی اللهم إن لم أکن أهلا أن ابل رخمت فخمک آمل أن تبنی لأنها وسعت کل شی یا أرحم الراحمین.

یعنی : «هر کس بخواهد که خداوند، او را به کارهای زشت و ناپسند، موفق ندارد و نامه معاصیش را برملا نسازد، باید که از پس هر نماز، ذکر فوق را بخواند.»

و نیز فرمود: «هر کس که خواهد خانه اش به نعمت آبادان باشد، به ذکر شش گانه زیر پردازد:

اول آنکه در آغاز هر کار بگوید: «بسم الله الرحمن الرحیم.»

دوم آنکه چون نعمتی از راه حلال نصیبش گردد، بگوید: «الحمد لله رب العالمین .»

سوم آنکه چون خطا و لغزشی کند، گوید: «استغفر الله ربی و أتوب إلیه.»

چهارم آنکه چون غم و اندوه بر او هجوم آورد، گوید: «لا حول و لا قوة إلا بالله العلی العظیم.»

پنجم آنکه چون تدبیر کاری کند، گوید: «ما شاء الله کان.»

ششم آنکه چون از ستمگری هراس کند، گوید: «حسبنا الله و نعم الوکیل»

و در حدیث آمده است که : زنان خود را سوره «واقعه» تعلیم کنید، زیرا که قرائت آن موجب غنا و بی نیازی می شود.

مرحوم شیخ قدس سره این دعا را در مواقع مختلف قرائت مینمودند:

بسم الله الرحمن الرحیم با من ازته الأمور را بیده و مضارها عن قضائه لاحول لی ولا قوة إلا بک انی اسئلک کما سئلک ولیک علی بن أبی طالب صلوات الله و سلامه علیه الهی بک علیک إلا الحقتنی من مزضایک فإنی لا أقدر إنفیسی دفعة ولا املک لها تفعة فاسئلک بکرم وجه ولیک أن لا تتر دغوتی یا أرحم الراحمین»